ကမၻာအႀကီးဆံုးေခါင္းေလာင္းႀကီးမ်ား

ႀကီးမားေသာသံစဥ္ထြက္ေခါင္းေလာင္းႀကီးမ်ားမွာ အျမင့္ ၄ မီတာသာသာ၊ အေလးခ်ိန္ တန္ ၂၀ ၀န္းက်င္ခန္႔ရွိၾကေလ၏။ ထိုေခါင္းေလာင္းႀကီးမ်ားမွာ ႀကီးက်ယ္လွပျခင္း ဟူေသာအဓိပၸာယ္ကို ေဖာ္ေဆာင္ၾကေလသည္။ ႐ုရွား ေၾကးသြန္းေခါင္းေလာင္းႀကီး ကမာၻ႕အႀကီးဆံုးေခါင္းေလာင္း ပထမ အႀကီးဆံုး = (Tsar Kolokol)ဆာ-ကိုလိုကိုး (႐ုရွား)၊ ဒုထမ အႀကီးဆံုး = အေလးခ်ိန္ ၁၂၈ တန္ရွိ ေမာ္စကုိၿမိဳ႕မွ ေခါင္းေလာင္း၊ တတိယ အႀကီးဆံုး = မင္းကြန္းေခါင္းေလာင္းႀကီး ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ (Tsar Kolokol)ဆာ-ကိုလိုကိုး ေခါင္းေလာင္းကုိ စိန္ေခၚသည့္ ေခါင္းေလာင္းတစ္ခု ရွိသည္ကုိ စိတ္၀င္စားဖြယ္ ေတြ႕ရွိရသည္။ ယင္းကာ မြန္ဘာသာအားျဖင့္ ‘ အပိႏၷေသာ္’ သုိ႔မဟုတ္ ‘ ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္းႀကီးပင္ျဖစ္သည္။ စာကုိလုိေကာေခါင္းေလာင္းသည္ ၁၈ ရာစုတြင္ သြန္းလုပ္ေသာ ေခါင္းေလာင္းျဖစ္ၿပီး ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္းမွာ ေအဒီ ၁၅ ရာစုက သြန္းလုပ္ခဲ႔ေသာ ေခါင္းေလာင္းျဖစ္ သျဖင့္ ႏွစ္ ၃၀၀ ပုိ၍ေစာေနသည္ကုိေတြ႔ရွိရသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္းသည္ ကမၻာ႔အႀကီးဆံုးေခါင္းေလာင္းမ်ားအနက္ ေရွးအက်ဆံုး ေခါင္းေလာင္းျဖစ္သည္။ ႐ုရွား ေၾကးသြန္းေခါင္းေလာင္းႀကီး ကမၻာ့အႀကီးဆုံး ေခါင္းေလာင္းႀကီးမွာ ရုရွားႏုိင္ငံ ေမာ္စကိုၿမိဳ႕၊ ကရင္မလင္ နန္းေတာ္ရွိ (Tsar Kolokol)ဆာ-ကိုလိုကိုး ျဖစ္သည္။ ထုိေခါင္းေလာင္းႀကီးကို လက္မႈပညာရွင္ (၂၀၀) ေက်ာ္ေက်ာ္ျဖင့္ သြင္းလုပ္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ (၆.၁၄) မီတာ (သို႔) (၂၀.၁၄) ေပျမင့္၍ (၆.၆) မီတာ (သို႔) (၂၁.၆၅) ေပ အခ်င္းရွိ၏။ ထိုေခါင္းေလာင္းႀကီးမွာ တစ္ခ်ိန္က အရွင္းလင္း အၾကည္ျမဆုံးေသာ သံစဥ္ထြက္ ေခါင္းေလာင္းႀကီးျဖစ္ခဲ့သည္။ အျမင့္ ၁၉’ ၃”၊ အ၀န္း ၆၀’ ၉”၊ အထူ ၂’ ရွိသည္။ ယခုအခါတြင္မူ ၁၇၃၃-၃၅ တြင္ သြင္းလုပ္ခဲ့ေသာ တန္ (၁၈၀) အေလးခ်ိန္ရွိ ထိုေခါင္းေလာင္းႀကီးမွာ ေခါင္းေလာင္းသြန္းလုပ္စဥ္က တစ္ေနရာပဲ႔သြား၍ ပဲ႔သြားသည့္ အစသည္ပင္ အျမင့္ ၇’၊ အက်ယ္ ၈’ ရွိၿပီး အေလးခ်ိန္ ၁၁ တန္ရွိသည္။ (ျမန္မာ႔ စြယ္စုံက်မ္း အတြဲ (၂) တြင္ ေခါင္းေလာင္းႀကီးတစ္ခုလံုး၏အေလးခ်ိန္မွာ တန္ ၂၀၀ ေက်ာ္ရွိသည္ဟု ေဖာ္ျပၿပီး Britanica Emcyclopacedia အတြဲ (၂) တြင္ တန္ ၁၈၀ ရွိသည္ဟုေဖာ္ျပခဲ႔သည္။ သုိ႔ေသာ္ Children Emcyclopacedia အတြဲ (၂)တြင္ ၂၁၉ တန္ ရွိသည္ဟုေဖာ္ျပခဲ႔သည္။) ကမၻာ႔ဒုတိယအႀကီးဆုံး ေခါင္းေလာင္းသည္လည္း ေမာ္စကုိၿမိဳ႕မွာပင္ရွိ၍ အေလးခ်ိန္ ၁၂၈ တန္ရွိသည္။ ဓမၼေစတီ ေခါင္းေလာင္းႀကီး ဓမၼေစတီမင္းသည္ ထုိေခါင္းေလာင္းကုိ ဒဂံု (ယခု ရန္ကုန္) ရွိ ေရႊတိဂံု ေစတီေတာ္သုိ႔ လွဴတန္းခဲ့သည္။ ေရွးေခတ္စာ မွတ္တမ္းမ်ားအရ ၄င္း ေခါင္းေလာင္းႀကီးတြင္ ေၾကးနီ အျပင္ ေရႊ၊ ေငြ တုိ႔လည္း ပါသည္ဟုဆုိသည္။ ေခါင္းေလာင္းထဲတြင္ ျမ ႏွင့္ နီလာ ရတာနာ တုိ႔လည္း ျမႇဳပ္ထားသည္ဟု ဆုိသည္။ ေစတီမ်ား ဥစၥာႂကြယ္ဝ ပံုအရ ၄င္းမွာ ျဖစ္ႏုိင္သည္။ ေခါင္းေလာင္းႀကီးသည္ ၁၂ ေတာင္ ျမင့္ၿပီး ၈ ေတာင္ က်ယ္သည္။ တစ္ၿပိဳင္တည္းမွာပင္ ၅၀၀ ပိႆာ ရွိ ေခါင္းေလာင္း အေသး လည္း သြန္းေလာင္း လွဴတန္း ခဲ့သည္ ဟုဆုိသည္။ အပိႏၷေသာ္’ သုိ႔မဟုတ္ ‘ ဓမၼေစတီ’ ေခါင္းေလာင္းပင္ျဖစ္သည္။ ေခါင္းေလာင္း၏ဘြဲ႕အမည္မွာ ျမန္မာဘာသာျဖင့္ အ၀ိႏၷေဆာက္ ဟုေခၚသည္။ ေရႊတိဂုံေစတီသုိ႔ လွဴဒါန္းသည့္ ေခါင္းေလာင္းမ်ားအနက္ ပထမေခါင္းေလာင္းျဖစ္သည္။ ေခါင္းေလာင္းႀကီးသည္ ေစာက္ ၁၂ ေတာင္ရွိ၍ ေၾကးပိႆာခ်ိန္ ၁၈၀၀၀၀ (တစ္သိန္းရွစ္ေသာင္း) ရွိသည္။ ၄င္းကုိတန္ဖြဲ႕ပါက ၂၉၀ တန္ ရွိသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္းသည္ စာကုိလုိေကာ ေခါင္းေလာင္းထက္ မင္းကြန္းေခါင္းေလာင္းတစ္ခုစာပို၍ ႀကီးမားေန သည္ကုိ အံ႔ၾသဖြယ္ေတြ႔ရွိရသည္။ ဒီအတုိင္းဆုိလွ်င္ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္း ကုိ ကမၻာ႔အႀကီးဆံုးေခါင္းေလာင္းအျဖစ္ သတ္မွတ္ရေပမည္။ စာကုိလုိေကာေခါင္းေလာင္းသည္ ၁၈ ရာစုတြင္ သြန္းလုပ္ေသာ ေခါင္းေလာင္းျဖစ္ၿပီး ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္းမွာ ေအဒီ ၁၅ ရာစုက သြန္းလုပ္ခဲ႔ေသာ ေခါင္းေလာင္းျဖစ္ သျဖင့္ ႏွစ္ ၃၀၀ ပုိ၍ေစာေနသည္ကုိေတြ႔ရွိရသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္းသည္ ကမၻာ႔အႀကီးဆံုးေခါင္းေလာင္းမ်ားအနက္ ေရွးအက်ဆံုး ေခါင္းေလာင္းျဖစ္သည္။ ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္း သမိုင္း ယခုအခါ ကမၻာ႔အႀကီးဆုံးေခါင္းေလာင္းအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားေသာ စာကုိလုိေကာေခါင္းေလာင္းကုိ စိန္ေခၚသည့္ ေခါင္းေလာင္းတစ္ခု ရွိသည္ကုိ စိတ္၀င္စားဖြယ္ ေတြ႕ရွိရသည္။ ယင္းကာ မြန္ဘာသာအားျဖင့္ ‘ အပိႏၷေသာ္’ သုိ႔မဟုတ္ ‘ ဓမၼေစတီ’ ေခါင္းေလာင္းပင္ျဖစ္သည္။ ေခါင္းေလာင္း၏ဘြဲ႕အမည္မွာ ျမန္မာဘာသာျဖင့္အ၀ိႏၷေဆာက္ ဟုေခၚသည္။ အခါတစ္ပါး ဓမၼေစတီမင္းႀကီးသည္ အမတ္ေလးဦးကုိ အိမ္ဦးေရ စာရင္းေကာက္ရန္တာ၀န္ေပးခဲ႔သည္။ အမတ္မ်ားက အိမ္စာရင္းသာမက အိမ္တုိင္းမွ ေၾကးကုိပါ ေကာက္ခံခဲ႔ရာ ေၾကးစင္ တစ္သန္းႏွင့္ ရွစ္သိန္း ရရွိခဲ႔သည္။ မင္းႀကီးက ေၾကးပါ ေကာက္ယူခဲ႔ေသာ အမတ္ေလးဦး အား အျပစ္ဒဏ္ေပး၏။ ေၾကးမ်ားကုိ ကာယကံရွင္မ်ားအား ျပန္ေပးေစသည္။ ပုိင္ရွင္မ်ားက ျပန္မယူပဲ မင္းႀကီး သင့္ေတာ္သလုိသာ အသံုး ျပဳရန္ေလွ်ာက္ထားေလသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဓမၼေစတီမင္းႀကီးသည္ ဤေၾကးမ်ားျဖင့္ အမတ္ႀကီး ဗညားအိမ္ကုိ အႀကီးအမွဴး ခန္႔၍ ေခါင္းေလာင္းသြန္းလုပ္ေစသည္။ အမတ္ႀကီးသည္လည္း ဆရာတုိ႔ အခါေပးသည့္အတုိင္း တေပါင္းလဆန္း ၈ ရက္ၾကာသာပေတးေန႔ သိဟ္လဂ္တြင္ ပြဲႀကီးသဘင္ျပဳ၍ ေခါင္းေလာင္းႀကီးကုိ ျပဳလုပ္ေတာ္မူသည္။ သို႔ေသာ္ ေခါင္းႀကီးမွာ ထူးထူးျခားျခား အသံမျမည္ပဲ ရွိခဲ႔သည္။ ေခါင္းေလာင္းသြန္းလုပ္စဥ္ ေလာကဥာဏ အမည္ရွိေဗဒင္ဆရာတစ္ဦးက ေခါင္းေလာင္းသြန္းလုပ္ၿပီးလွ်င္ အျပစ္အနာအဆာမရွိ ေခ်ာေမာ လိမ္႔မည္။ သို႔ေသာ္အသံကာ ျမည္မည္မဟုတ္ဟု မင္းႀကီးအား ေလွ်ာက္၏။ မင္းႀကီးက အေၾကာင္းစုံေမးျမန္းရာ ေခါင္းေလာင္းျပဳလုပ္ရန္ ဆရာတုိ႔ေပးေသာအခါသည္ နကၡတ္ေျခာက္လုံးျဖစ္သည္။ ေျခာက္လုံးမွာ မိေက်ာင္းနကၡတ္ျဖစ္သျဖင့္ မိေက်ာင္းမွာလွ်ာမရွိ၍ အသံမျမည္ ႏုိင္ေခ်။ မင္းႀကီးလည္း ေခါင္းေလာင္းကို ‘ အပိႏၷေသာ္’ ဟု ဘြဲ႕အမည္ေပးၿပီး ေရႊတိဂုံရင္ျပင္တြင္ ခ်ိတ္ဆြဲထားေစသည္။ ေရႊတိဂုံေစတီသုိ႔ လွဴဒါန္းသည့္ ေခါင္းေလာင္းမ်ားအနက္ ပထမေခါင္းေလာင္းျဖစ္သည္။ ကမာၻ႕အၾကီးဆံုးေလာ ေခါင္းေလာင္းႀကီးသည္ ေစာက္ ၁၂ ေတာင္ရွိ၍ ေၾကးပိႆာခ်ိန္ ၁၈၀၀၀၀ (တစ္သိန္းရွစ္ေသာင္း) ရွိသည္။ ၄င္းကုိတန္ဖြဲ႕ပါက ၂၉၀ တန္ ရွိသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္းသည္ စာကုိလုိေကာေခါင္းေလာင္းထက္ မင္းကြန္းေခါင္းေလာင္းတစ္ခုစာပို၍ ႀကီးမားေန သည္ကုိ အံ႔ၾသဖြယ္ေတြ႔ရွိရသည္။ ဒီအတုိင္းဆုိလွ်င္ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္း ကုိ ကမၻာ႔အႀကီးဆံုးေခါင္းေလာင္းအျဖစ္ သတ္မွတ္ရေပမည္။ စာကုိလုိေကာေခါင္းေလာင္းသည္ ၁၈ ရာစုတြင္ သြန္းလုပ္ေသာ ေခါင္းေလာင္းျဖစ္ၿပီး ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္းမွာ ေအဒီ ၁၅ ရာစုက သြန္းလုပ္ခဲ႔ေသာ ေခါင္းေလာင္းျဖစ္ သျဖင့္ ႏွစ္ ၃၀၀ ပုိ၍ေစာေနသည္ကုိေတြ႔ရွိရသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္းသည္ ကမၻာ႔အႀကီးဆံုးေခါင္းေလာင္းမ်ားအနက္ ေရွးအက်ဆံုး ေခါင္းေလာင္းျဖစ္သည္။ေရွးက်ၿပီး ႀကီးက်ယ္ေသာ ေခါင္းေလာင္းကုိ သြန္းလုပ္ ခဲ႔ေသာ မြန္တို႔၏ ေၾကးသြန္းအတတ္ပညာမွာ ဂုဏ္ယူဖြယ္ရာ ျဖစ္သည္။ သုိ႔ေသာ္ ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္းအေၾကာင္းမလွပုံမွာ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁၆၀၈ ခုႏွစ္တြင္ ေပၚတူဂီလူမ်ဳိး ဖိလစ္ဒိုဘရစ္တုိ႔က ဓမၼေစတီ ေခါင္းေလာင္းကုိ အေျမာက္သြန္းလုပ္ရန္ေဖာင္ျဖင့္ သန္လ်င္သို႔ သယ္ေဆာင္ခဲ႔သည္။ ေဒါပုံျမစ္အကူးတြင္ ေဖာင္နစ္ၿပီး ေခါင္းေလာင္းႀကီး ေရထဲနစ္ျမွဳပ္သြားသည္မွာ ယေန႔ထက္တိုင္ ျဖစ္သည္။ ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္း ေရေအာက္ေရာက္ေနသည္မွာ ႏွစ္ေပါင္း ၄၀၀ နီးပါးရွိေခ်ၿပီ။ မင္းကြန္းေခါင္းေလာင္းေတာ္ႀကီး မင္းကြန္း ေခါင္းေလာင္းႀကီး ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ လက္ရွိအႀကီးဆုံး ေခါင္းေလာင္းမွာ မင္းကြန္းေခါင္းေလာင္း ႀကီးျဖစ္သည္။ ယင္းေခါင္းေလာင္းကုိ ဘုိးေတာ္ဘုရားလက္ထက္ ( ၁၇၈၂ - ၁၈၁၉ ) က ၁၇၉၀ ခုႏွစ္တြင္ သြန္းလုပ္ခဲ႔သည္။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္မဟာရာဇ၀င္တြင္ သကၠရာဇ္ ၁၁၇၀ ျပည့္ႏွစ္၊ ကဆုန္လ ဆန္း ၅ ရက္ေန႔တြင္ သြန္းလုပ္ခဲ႔သည္ဟုဆုိပါသည္။ ေခါင္းေလာင္း၏အတုိင္းအတာ ကုိလည္း အ၀အခ်င္း ၃၁ ေတာင္ ၄ သစ္ (၁၆ ေပ၊ ၁.၄ လက္မ)၊ လုံးပတ္ ၃၃ ေတာင္ ၁ မုိက္ ၄ သစ္ (၅၀ ေပ ၁.၄ လက္မ)၊ ေစာက္ ၁၃ ေတာင္ ၁ မုိက္ ၄ သစ္ (၂၀ ေပ ၃ လက္မ) ရွိသည္ဟုေဖာ္ျပခဲ႔သည္။ တန္ ၈၀ ရွိသည္ဟု အဂၤလိပ္တုိ႔က ခန္႔မွန္းခဲ႔ၾကသည္။ သုိ႔ေသာ္ ေခါင္းေလာင္း၏အေလးခ်ိန္မွာ ေၾကးပိႆာ ၅၅၅၅၅ ရွိသျဖင့္ ၄င္းကုိ တန္ဖြဲ႕ပါက ၉၀.၅၂ တန္ရွိသည္။ ဂ်ပန္ ေၾကးသြန္းေခါင္းေလာင္းႀကီး ဂ်ပန္ ေၾကးသြန္းေခါင္းေလာင္းႀကီး က်ိဳတိုၿမိဳ႕ ခ်ီယြန္အင္ ေက်ာင္းေတာ္တြင္ တည္ရွိေသာ ေခါင္းေလာင္းႀကီးမွာ (၁၆၃၃) ခုႏွစ္တြင္သြင္းလုပ္၍ (၇၄) တန္ အေလးခ်ိန္ရွိ၏။ ဂ်ပန္တြင္ အေလးခ်ိန္အမ်ားဆုံး ေခါင္းေလာင္းႀကီးျဖစ္၏။ ၄င္းေခါင္းေလာင္းႀကီးကို ထုိးခတ္ရန္ ရဟန္း (၁၇)ပါး လုိအပ္မည္ျဖစ္သည္။ ရြန္ဂဲ(လ္)ေၾကးသြန္းေခါင္းေလာင္းႀကီး တ႐ုတ္ ေၾကးသြန္းေခါင္းေလာင္းႀကီး တရုတ္ျပည္အေရွ႕ပုိင္း ရွန္ေဒါင္းျပည္နယ္ ဂ်ီနန္းၿမိဳ႕အေရာက္တြင္ မင္ မင္းဆက္ (၁၃၆၈-၁၆၄၄) လက္ထက္ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း (၆၀၀) ခန္႔က သြန္းလုပ္ခဲ့ေသာ ရြန္ဂဲ(လ္) အမည္ရွိ ေၾကးသြန္းေခါင္းေလာင္းႀကီးကို ေတြ႔ရ၏။ ထိုေၾကးသြန္းေခါင္းေလာင္းႀကီးမွာ (၄၅) တန္ အေလးခ်ိန္ရွိ၍ (၆.၇၅) မီတာအျမင့္ရွိ၏။ (၃.၃) မီတာ အခ်င္းရွိ၍ (၀.၂၂) မီတာထူ၏။ ေခါင္းေလာင္းႀကီး၏ အတြင္းအျပင္ မ်က္ႏွာစာအျပည့္တြင္ တရုတ္အကၡရာ (၂၂၇, ၀၀၀) ျဖင့္ ထြင္းေဖာ္ထားေသာ ဗုဒၶက်မ္းဂန္လာ သုတၱန္မ်ားကို ေတြ႔ရွိရသည္။ ကိုးကား ေမာ္စီ ဘေလာ့ဂ္ ႏုိင္ခင္ေမာင္ေလး၏ တိမ္ျမဳပ္ေပ်ာက္ကြယ္ေနသည့္ မြန္တို႔၏ ၿမိဳ႕ျပႏုိင္ငံမ်ား